ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS): จอมมารขัดขวางการตั้งครรภ์ หรือแค่เรื่องซุบซิบ?

โอ้โห มาถึงก็ถามเรื่องใหญ่เลยนะเนี่ย "PCOS ทำให้มีลูกยากจริงไหม" แหม... ถามเหมือนไม่เคยได้ยินชื่อเสียงเรียงนามมาก่อนเลย ทั้งๆ ที่เป็นภาวะฮิตติดลมบนในหมู่สาวๆ วัยเจริญพันธุ์ ที่ฮิตกว่าเพลงติดหูใน TikTok ซะอีก ก็บอกเลยว่าใช่ค่ะ! PCOS หรือ Polycystic Ovary Syndrome เนี่ย มันไม่ใช่แค่อาการหน้ามันเยิ้ม สิวบุก หรือประจำเดือนมาแบบ "มาบ้าง ไม่มาบ้าง" นะยะ แต่มันคือการ์ดเชิญพิเศษที่ทำให้การตั้งครรภ์ของคุณกลายเป็นภารกิจสุดหิน เหมือนจะไปดาวอังคารด้วยสกู๊ตเตอร์น่ะแหละ ถ้าคุณกำลังสงสัยว่าเจ้า PCOS นี่มันร้ายกาจขนาดไหน หรือแค่คุณหมอเขาชอบตีโพยตีพายเกินจริง วันนี้ 9tum คนนี้จะมาไขให้กระจ่างแบบไม่ต้องไปนั่งฟังบรรยายที่ไหนให้เสียเวลา (และเสียเงิน) มาดูกันว่าไอ้ถุงน้ำที่ว่าเนี่ย มันไปป่วนวงจรชีวิตสาวๆ เรายังไงกันแน่

เอาล่ะ มาทำความเข้าใจเรื่อง PCOS กันแบบง่ายๆ ก่อนนะ จะได้ไม่ต้องไปมั่วซั่วกับข้อมูลจากอินเทอร์เน็ตที่เขาว่ากันไปเรื่อยเปื่อย PCOS ย่อมาจาก Polycystic Ovary Syndrome หรือที่ภาษาบ้านๆ เราเรียกกันว่า "ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ" ซึ่งชื่อก็บอกอยู่แล้วว่ามันเกี่ยวกับ "ถุงน้ำ" ที่ไปกองๆ กันอยู่ใน "รังไข่" แต่จริงๆ แล้ว มันไม่ได้มีแค่ถุงน้ำอย่างเดียวนะ มันคือกลุ่มอาการที่เกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมนในร่างกาย ทำให้วงจรการตกไข่ของผู้หญิงเสียสมดุลไป พูดง่ายๆ คือ รังไข่ของคุณมันไม่ยอมปล่อยไข่ออกมาตามฤกษ์ตามยามที่ควรจะเป็นน่ะสิ แล้วไข่ที่ไม่ได้ถูกปล่อยออกมาเนี่ย มันก็เลยไปรวมตัวกันเป็นถุงน้ำเล็กๆ ที่เราเรียกกันว่า "ถุงน้ำรังไข่" (Polycystic) ซึ่งมันไม่ได้มีแค่อันสองอันนะ แต่มันมาเป็นกองทัพเลยทีเดียว

ถ้าถามว่าอะไรเป็นสาเหตุหลักของ PCOS เนี่ยนะ... บอกตรงๆ เลยว่าหมอเขาก็ยังฟันธงเป๊ะๆ ไม่ได้เหมือนกันแหละ! แต่มันก็มีปัจจัยหลายอย่างที่เชื่อกันว่ามีส่วนเกี่ยวข้อง เช่น พันธุกรรม (ถ้าแม่หรือพี่น้องเป็น คุณก็มีสิทธิ์เป็นไปด้วยนะยะ) ความผิดปกติของฮอร์โมน (ที่ทำให้ร่างกายผลิตฮอร์โมนเพศชายมากเกินไป หรือที่เรียกว่า Androgen) หรือแม้กระทั่งภาวะดื้อต่ออินซูลิน (Insulin Resistance) ที่ร่างกายไม่สามารถใช้อินซูลินได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งภาวะนี้มันก็ไปกระตุ้นให้รังไข่ผลิตฮอร์โมนเพศชายออกมาเยอะขึ้นอีกที เป็นวงจรที่น่าปวดหัวมาก แล้วก็อย่าลืมเรื่องน้ำหนักตัวเกินหรือโรคอ้วนด้วยนะ เพราะไขมันส่วนเกินนี่แหละตัวดีเลยที่ไปปั่นป่วนสมดุลฮอร์โมนในร่างกายให้พังพินาศไปใหญ่ ทำให้การตกไข่ยิ่งแย่ลงไปอีก

ทีนี้มาดูอาการกันบ้างนะว่าเจ้า PCOS เนี่ย มันมีหน้าตาเป็นยังไง จะได้รู้ตัวทันก่อนที่มันจะสร้างปัญหาให้คุณหัวเสียไปมากกว่านี้ อาการที่พบบ่อยๆ ก็จะมี:

1. รอบประจำเดือนมาผิดปกติ: นี่คือสัญญาณคลาสสิกเลย คือประจำเดือนอาจจะมาน้อยกว่า 8 ครั้งต่อปี หรือห่างกันเกิน 35 วัน หรือบางทีก็มาแบบกะปริดกะปรอย ไม่สม่ำเสมอจนคุณเดาใจไม่ถูกเลยสักนิด

2. มีฮอร์โมน Androgen สูงเกินไป: อันนี้ก็สังเกตได้จากอาการภายนอก เช่น มีสิวอักเสบเยอะมาก โดยเฉพาะบริเวณกรอบหน้า คาง หรือหลัง บางคนอาจจะมีขนขึ้นดกผิดปกติในบริเวณที่ไม่ควรมี เช่น เหนือริมฝีปาก หนวด เครา หรือหน้าอก ก็เป็นได้นะ

3. มีถุงน้ำจำนวนมากในรังไข่: อันนี้ต้องอาศัยการอัลตราซาวด์ถึงจะเห็นชัดเจน แต่มันก็เป็นหนึ่งในเกณฑ์การวินิจฉัยของ PCOS ไงล่ะ

4. มีภาวะดื้อต่ออินซูลิน: ซึ่งอาจจะมาพร้อมกับน้ำหนักตัวเกิน หรือมีประวัติเบาหวานในครอบครัว

5. อาการอื่นๆ ที่อาจพบเจอ: เช่น ผมบาง ศีรษะล้านแบบผู้ชาย ผิวคล้ำในบางบริเวณอย่างข้อพับ หรือตามซอกคอ ก็เป็นไปได้ทั้งนั้น

มาถึงประเด็นสำคัญที่เราคุยกันตั้งแต่ต้นนะ คือ "PCOS ทำให้มีลูกยากจริงไหม" คำตอบคือ "จริงยิ่งกว่าจริง" เลยจ้ะ! อย่างที่บอกไปตอนต้นว่า PCOS ทำให้การตกไข่ของคุณเสียสมดุล ซึ่งการตกไข่เนี่ย เป็นหัวใจหลักของการตั้งครรภ์เลยนะ ถ้าไม่มีไข่ หรือไข่ไม่สมบูรณ์ จะมีอสุจิมาเจอได้อย่างไรล่ะ?

1. การตกไข่ที่ผิดปกติ: ผู้หญิงที่เป็น PCOS มักจะตกไข่ไม่สม่ำเสมอ หรือบางคนก็ไม่ตกไข่เลยเป็นเดือนๆ ทำให้โอกาสในการมีเพศสัมพันธ์ในช่วงเวลาที่ไข่ตก (Ovulation) ลดลงไปอย่างมาก แล้วคุณจะไปคาดหวังอะไรได้ล่ะคะ ถ้าไข่ไม่ออกมาให้เจอ

2. คุณภาพของไข่ที่อาจไม่สมบูรณ์: บางครั้ง แม้ว่าไข่จะถูกปล่อยออกมา แต่ด้วยความผิดปกติของฮอร์โมนและสภาพแวดล้อมในรังไข่ที่อาจไม่เหมาะสม คุณภาพของไข่อาจจะไม่ดีพอที่จะถูกผสมกับอสุจิ หรือถ้าผสมได้ ตัวอ่อนก็อาจจะไม่แข็งแรงพอที่จะฝังตัวในมดลูก

3. ความหนาของเยื่อบุโพรงมดลูก: ฮอร์โมนที่ไม่สมดุลใน PCOS อาจส่งผลกระทบต่อความหนาของเยื่อบุโพรงมดลูก ทำให้ไม่เอื้อต่อการฝังตัวของตัวอ่อน แม้ว่าไข่จะได้รับการผสมแล้วก็ตาม

4. ปัญหาอื่นๆ ที่แฝงมา: อย่างภาวะดื้อต่ออินซูลิน หรือน้ำหนักเกิน ก็ล้วนเป็นปัจจัยที่ส่งผลเสียต่อภาวะเจริญพันธุ์โดยตรงทั้งสิ้น

แต่อย่าเพิ่งด่วนสรุปไปว่าถ้าเป็น PCOS แล้วจะไม่มีลูกนะยะ! นั่นมันความคิดแบบเด็กๆ เลยล่ะ! PCOS มันเป็นภาวะที่สามารถจัดการได้ และผู้หญิงที่เป็น PCOS หลายคนก็สามารถตั้งครรภ์และมีลูกได้สำเร็จ เพียงแต่คุณอาจจะต้องพึ่งพาการรักษาทางการแพทย์ หรือการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่างให้มากขึ้นเท่านั้นเอง ไม่ใช่เรื่องคอขาดบาดตายอะไรขนาดนั้น แค่ต้องพยายามมากกว่าคนอื่นนิดหน่อยเท่านั้นเอง

ถ้าคุณสงสัยว่าตัวเองอาจจะเป็น PCOS แล้วล่ะก็... อย่ามัวแต่เดาเองจากเน็ตนะยะ! ไปหาหมอเถอะ! คุณหมอเขาจะวินิจฉัยโดยดูจากหลายๆ ปัจจัยรวมกัน ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว การวินิจฉัย PCOS จะต้องมีอย่างน้อย 2 ใน 3 ข้อนี้:

1. ประวัติประจำเดือนผิดปกติ: อย่างที่บอกไปแล้ว คือประจำเดือนมาน้อย มาห่าง หรือไม่มาเลย

2. อาการของภาวะ Androgen สูง: ไม่ว่าจะจากอาการทางคลินิก เช่น สิว ขนดก หรือจากการตรวจเลือดที่พบว่ามีฮอร์โมนเพศชายสูง

3. ลักษณะรังไข่ที่พบจากการอัลตราซาวด์: จะเห็นเป็นถุงน้ำเล็กๆ จำนวนมากเรียงตัวอยู่รอบๆ รังไข่ เหมือนสร้อยคอไข่มุก หรือรังไข่มีขนาดใหญ่ขึ้น

นอกจากนี้ คุณหมออาจจะมีการตรวจเลือดเพื่อดูระดับฮอร์โมนอื่นๆ หรือตรวจหาภาวะอื่นๆ ที่อาจเป็นสาเหตุของอาการคล้าย PCOS ด้วยนะ เช่น การทำงานของต่อมไทรอยด์ หรือระดับโปรแลคติน

การตรวจเลือดก็เป็นสิ่งจำเป็นมาก เพราะมันจะช่วยบอกเราได้ว่าระดับฮอร์โมนต่างๆ ในร่างกายของคุณเป็นอย่างไรบ้าง เช่น ฮอร์โมน LH, FSH, Testosterone, Prolactin, TSH และฮอร์โมนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ส่วนการอัลตราซาวด์ทางช่องคลอด (Transvaginal Ultrasound) ก็จะช่วยให้เห็นภาพรังไข่ได้อย่างชัดเจน ว่ามีลักษณะเป็นถุงน้ำหลายใบจริงไหม รังไข่มีขนาดใหญ่ขึ้นหรือเปล่า ซึ่งข้อมูลเหล่านี้จะช่วยให้คุณหมอวินิจฉัยโรคได้อย่างแม่นยำมากขึ้น

ก่อนจะไปพูดถึงยาหรือการรักษาที่ซับซ้อนนะ... อยากจะบอกว่า การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์นี่แหละคือรากฐานที่สำคัญที่สุดในการจัดการกับ PCOS ถ้าคุณยังคงใช้ชีวิตแบบเดิมๆ กินแต่อาหารขยะ ออกกำลังกายน้อยๆ นอนดึก แล้วจะไปหวังให้ยาหรือการรักษาอื่นๆ มันได้ผลดีได้ยังไงล่ะ?

1. ควบคุมอาหาร: เน้นอาหารที่มีประโยชน์ ลดน้ำตาลและแป้งขัดขาว เพิ่มผัก ผลไม้ โปรตีนไม่ติดมัน และไขมันดี กินอาหารให้เป็นเวลา ไม่ใช่กินมื้อไหนก็ได้

2. ออกกำลังกายสม่ำเสมอ: ไม่ต้องไปเข้ายิมแพงๆ ก็ได้นะ แค่เดินเร็ว วิ่งเหยาะๆ ปั่นจักรยาน หรือเต้นแอโรบิก ก็ช่วยได้แล้ว พยายามออกกำลังกายให้ได้สัปดาห์ละ 150 นาที

3. ควบคุมน้ำหนัก: ถ้าคุณมีน้ำหนักเกิน การลดน้ำหนักเพียง 5-10% ก็สามารถช่วยปรับสมดุลฮอร์โมนและทำให้การตกไข่ดีขึ้นได้อย่างมีนัยสำคัญ

4. จัดการความเครียด: ความเครียดนี่ตัวร้ายเลยนะ ทำให้ฮอร์โมนยิ่งปั่นป่วนไปกันใหญ่ ลองหากิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลาย เช่น โยคะ ทำสมาธิ หรืออ่านหนังสือ

5. นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ: การนอนหลับมีผลต่อฮอร์โมนอย่างมาก พยายามนอนให้ได้ 7-8 ชั่วโมงต่อคืน

ถ้าการปรับไลฟ์สไตล์อย่างเดียวมันยังไม่พอ คุณหมอก็อาจจะพิจารณาการใช้ยาเพื่อช่วยในการรักษา ซึ่งยาที่ใช้บ่อยๆ ก็จะมี:

1. ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม: ช่วยควบคุมรอบประจำเดือน ลดระดับฮอร์โมนเพศชาย และช่วยเรื่องสิว ขนดก

2. ยา Metformin: เป็นยาที่ใช้รักษาเบาหวาน แต่ก็มีประสิทธิภาพในการช่วยลดภาวะดื้อต่ออินซูลิน และช่วยกระตุ้นการตกไข่ในผู้หญิงที่เป็น PCOS

3. ยา Clomiphene Citrate หรือ Letrozole: เป็นยาที่ใช้เพื่อกระตุ้นการตกไข่โดยตรง เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการตั้งครรภ์

4. ยาอื่นๆ: เช่น ยาที่ช่วยลดการเจริญเติบโตของขน หรือยารักษาสิว

การใช้ยาควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้นนะยะ อย่าไปซื้อยามากินเองเด็ดขาด

สำหรับคู่สมรสที่พยายามมีบุตรแล้วแต่ยังไม่สำเร็จ หรือมี PCOS ร่วมด้วย การรักษาภาวะมีบุตรยากก็เป็นอีกทางเลือกที่น่าพิจารณา ซึ่งวิธีการรักษาที่นิยมก็มี เช่น:

1. การฉีดยากระตุ้นไข่ (Gonadotropins): เป็นการฉีดฮอร์โมนเพื่อกระตุ้นให้รังไข่ผลิตไข่หลายใบ

2. การทำ IUI (Intrauterine Insemination): เป็นการนำอสุจิที่ผ่านการคัดเชื้อแล้ว ฉีดเข้าไปในโพรงมดลูกโดยตรงในช่วงที่ไข่ตก

3. การทำ IVF (In Vitro Fertilization) หรือ ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection): เป็นการปฏิสนธิภายนอกร่างกาย คือนำไข่และอสุจิมาผสมกันในห้องปฏิบัติการ แล้วจึงย้ายตัวอ่อนกลับเข้าสู่โพรงมดลูก

การรักษาเหล่านี้อาจจะดูยุ่งยากและมีค่าใช้จ่ายสูง แต่ถ้าคุณมีความปรารถนาอย่างแรงกล้าที่จะมีบุตร การปรึกษาคุณหมอผู้เชี่ยวชาญด้านภาวะเจริญพันธุ์ก็เป็นทางออกที่ดีที่สุด

Q: เป็น PCOS แล้วจะมีลูกได้เองไหม?
A: มีโอกาสค่ะ แต่ก็ยากกว่าคนทั่วไป เพราะการตกไข่ผิดปกติ แต่ถ้าปรับพฤติกรรมและรักษาอย่างเหมาะสม ก็มีโอกาสตั้งครรภ์ได้

Q: PCOS รักษาให้หายขาดได้ไหม?
A: PCOS เป็นภาวะเรื้อรังที่ยังไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถควบคุมอาการและจัดการกับภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ได้

Q: ต้องทานยาตลอดชีวิตไหม?
A: ขึ้นอยู่กับอาการและความรุนแรงของโรค คุณหมอจะพิจารณาตามความเหมาะสม

1. ความเสี่ยงต่อโรคอื่นๆ: ผู้หญิงที่เป็น PCOS มีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2, โรคหัวใจ, โรคหยุดหายใจขณะหลับ, และมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก

2. ผลกระทบต่อสุขภาพจิต: อาการของ PCOS เช่น สิว ขนดก น้ำหนักขึ้น อาจส่งผลกระทบต่อความมั่นใจและสุขภาพจิต ทำให้เกิดความเครียด วิตกกังวล หรือภาวะซึมเศร้าได้

3. การป้องกัน PCOS ในอนาคต: แม้ว่าพันธุกรรมจะมีส่วน แต่การรักษาสุขภาพที่ดีตั้งแต่เนิ่นๆ เช่น การควบคุมน้ำหนัก การออกกำลังกาย และการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ก็สามารถช่วยลดความเสี่ยงในการเกิด PCOS หรือลดความรุนแรงของอาการได้

ก็อย่างที่อธิบายไปนั่นแหละยะ! PCOS เป็นสาเหตุหลักอย่างหนึ่งของการมีบุตรยากในผู้หญิง เพราะมันรบกวนการตกไข่ ซึ่งเป็นขั้นตอนสำคัญที่สุดในการตั้งครรภ์ ถ้าไข่ไม่ตก หรือตกไม่สม่ำเสมอ ก็เหมือนคุณพยายามจะเข้าบ้านแต่ประตูมันล็อคอยู่ตลอดเวลาไงล่ะคะ แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าจะเป็นไปไม่ได้เลยนะ แค่ต้องอาศัยการรักษาและปรับพฤติกรรมให้ดีขึ้นเท่านั้นเอง

อืม... ลองสังเกตตัวเองดูนะ ถ้าประจำเดือนของคุณมันมาแบบ "นานๆ มาที" ห่างกันเป็นเดือนๆ หรือมาบ่อยจนคุณจับต้นชนปลายไม่ถูก หรือถ้าหน้าคุณมันเยิ้ม สิวขึ้นเป็นสิวอักเสบตลอดเวลา แล้วก็มีขนขึ้นตามที่ต่างๆ เยอะกว่าปกติแบบผู้ชาย เช่น เหนือริมฝีปาก คาง หรือหน้าอก ถ้ามีอาการเหล่านี้ร่วมด้วยล่ะก็... อย่ามัวแต่โทษเครื่องสำอางหรืออากาศนะยะ ไปหาหมอให้เขาตรวจให้จะดีกว่า

ถ้าอยากลองจัดการด้วยตัวเองก่อนที่จะไปพึ่งหมอ (ซึ่งก็เป็นทางเลือกที่ดีนะ) สิ่งแรกที่ต้องทำคือ "เปลี่ยนพฤติกรรม" เลยยะ! ลดน้ำหนักถ้าอ้วน ออกกำลังกายสม่ำเสมอ กินอาหารที่มีประโยชน์ ลดของหวานของมัน แล้วก็พยายามจัดการความเครียด นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ แค่นี้ก็ช่วยให้ฮอร์โมนของคุณสมดุลขึ้นได้แล้วนะ แต่ถ้าทำแล้วอาการไม่ดีขึ้น หรืออยากมีลูกจริงๆ ก็อย่าลังเลที่จะไปหาคุณหมอ

ก็อย่างที่พูดไปซ้ำๆ นั่นแหละ! PCOS ทำให้มีลูกยาก เพราะมันไปป่วนการตกไข่ ทำให้ไข่ไม่ตก หรือตกน้อย โอกาสตั้งครรภ์เลยลดลง แถมบางทีคุณภาพไข่ก็อาจจะไม่ดีพอ หรือเยื่อบุโพรงมดลูกอาจจะไม่พร้อมรับตัวอ่อนอีกต่างหาก เรียกได้ว่ามีอุปสรรคหลายชั้นเลยทีเดียว แต่ก็อย่าเพิ่งท้อนะยะ! แค่รู้ว่ามีปัญหาแล้วก็หาทางแก้ไข

อันดับแรกเลยนะยะ คือ "ไปหาหมอ" ค่ะ! ปรึกษาคุณหมอเกี่ยวกับแผนการมีบุตรของคุณ เพื่อให้คุณหมอประเมินสภาพร่างกายและให้คำแนะนำที่เหมาะสม จากนั้นก็เริ่มปรับพฤติกรรมตามที่บอกไป คือ ควบคุมอาหาร ออกกำลังกาย ลดน้ำหนัก และจัดการความเครียด ถ้าคุณหมอแนะนำให้ทานยาเพื่อกระตุ้นการตกไข่ ก็ทำตามนั้นอย่างเคร่งครัด และอย่าลืมปรึกษาคุณหมอเรื่องการใช้กรดโฟลิก (Folic Acid) ซึ่งจำเป็นมากสำหรับผู้หญิงที่วางแผนจะตั้งครรภ์

เว็บนี้ของโรงพยาบาลดังเชียวแหละ มีข้อมูลเกี่ยวกับ PCOS และภาวะมีบุตรยากแบบละเอียดเลยนะ เขาจะมีบทความที่อธิบายถึงสาเหตุ อาการ การวินิจฉัย และทางเลือกในการรักษาต่างๆ รวมถึงการทำเด็กหลอดแก้วด้วย ถ้าอยากได้ข้อมูลทางการแพทย์ที่น่าเชื่อถือ ลองเข้าไปอ่านดูนะ: https://www.bumrungrad.com/th/health-blog/pcos-polycystic-ovary-syndrome

อีกที่ที่น่าเชื่อถือก็คือโรงพยาบาลศิริราชนี่แหละ มีข้อมูลเกี่ยวกับสุขภาพสตรีเยอะเลยนะ รวมถึงเรื่อง PCOS ด้วย เขาจะอธิบายให้เข้าใจง่ายๆ ว่า PCOS คืออะไร แล้วมันส่งผลต่อการมีลูกอย่างไรบ้าง ถ้าอยากได้ข้อมูลแบบเข้าใจง่ายๆ ไม่ซับซ้อนมาก ลองดูที่นี่: https://www.siphhospital.com/th/news/article/contents/1315